Is de bijbel classificatie X? Is het bijbels goed of fout voor christelijke filmmakers en publiek om naaktscènes en grafische afbeeldingen van seksuele handelingen te vermijden?

Also see: Entertainment Media – heeft die een voortrekkersfunctie of volgt men de maatschappelijke ontwikkelingen? Antwoord

Franky Schaeffer stelt, dat als de bijbel zou worden verfilmd, “hij voor sommige gedeeltes classificatie Gewelddadig zou krijgen en voor andere gedeeltes classificatie X vanwege ongewenste seksuele handelingen. “De bijbel,” zo geeft hij aan, “is niet keurig netjes. De bijbel maakt de dingen niet mooier dan ze zijn. De toonzetting van de bijbel ligt dichter bij Lenny Bruce dan bij de “verhullende vroomheid van sommige dominees.” Hierbij moet wel vooropgesteld worden, dat dit gezegd werd binnen de context van Schaeffers argument dat christenen niet zo gauw bang moeten zijn voor wat ze in de wereld van het entertainment zien en dat kunstenaars geen morele verplichting hebben om zich te beperken als ze intentie hebben om waarheid af te beelden, schoonheid en zulk soort dingen.

In Sham Pearls For Real Swine stelt Schaeffer dat de bijbel zelf een “gevaarlijk, ongeciviliseerd, schrijnend, ruw, gecompliceerd, agressief, scandaleus en beledigend boek is.” Is dat zo? Is het echt de bedoeling van de bijbel om muren omver te halen rond seksuele terughoudendheid en algemeen fatsoen? Dat denk ik toch niet.

Ten eerste is de bijbel niet een film. Welk medium gebruikt wordt doet er wel zeker toe. De bijbel bevat geen uitgewerkte episodes, de dingen worden niet in detail uitgebeeld. De bijbel werd geschreven in een tijd lang voordat er film was, onder mensen die zich niet toneelmatig uitdrukten. Is het schrijven over een handeling of overspel of verkrachting hetzelfde als een visueel beeld ervan maken? Is dat hetzelfde als aan een vrouw te vragen om het in detail na te spelen?

We lezen in Genesis 16:4 dat Abraham “”tot Hagar ging en zij werd zwanger” Weliswaar wordt hier een seksuele handeling beschreven, maar ontbreekt er in dit verslag niet elk mogelijk detail bij de overdracht van de informatie? We krijgen hier geen adembenemende beschrijving van Abrahams strelingen of Hagars gevoelens. We krijgen niets te horen over de daad. Was het teder of formeel. Kort of lang? Weerzinwekkend of gepassioneerd? We weten het niet. Dat zou wel anders zijn als de handeling werd verfilmd. Schaeffer weet dit wel. Vanzelfsprekend kan het verhaal op zichzelf wel verfilmd worden zonder details. Zo zou het oude Holywood het gedaan hebben. Abraham zou dan naar een tent gelopen zijn met Hagar en even later zouden we vernemen we dat ze zwanger is. Op die manier wordt de privacy van de karakters of de spelers geen geweld aan gedaan. We hoeven geen sleutelgatkijkers te zijn om te snappen wat er gebeurd is.

Ja, de bijbel vertelt ons soms verdrietige zondige zaken, maar seksuele details worden altijd vermeden. “”Ruben ging heen en lag bij Bilha, de bijvrouw van zijn vader en Israël hoorde het.” (Gen. 36:22). Ruw?Ongeciviliseerd? Pijnlijk? Ja, de gebeurtenis op zichzelf is dat zeker, maar het verslag ervan niet. De verkrachting van Dina wordt beschreven met deze woorden: “Zij werd opgemerkt door Sichem, een van de zonen van de Chiwwiet Chamor, die over dat gebied heerste. Hij overweldigde en verkrachtte haar.” (Gen. 34:2). Als dit was verfilmd door een acteur die bij een actrice haar kleren van het lijf trok en bovenop haar sprong, dan zou dat heel wat anders zijn dan de ervaring van die paar regels uit de bijbel. Schaeffer doet of het gelijkwaardige beschrijvingen zijn, maar dat zijn het niet.

De enige werkelijk gedetailleerde seksuele beschrijving in de bijbel is het Hooglied van Salomo. Schaeffer noemt dit: “grafische seksualiteit”. Het woord grafisch suggereert een afbeelding, maar Salomo beschrijft slechts de vreugde van intimiteit binnen het huwelijk die beslist niet grafisch is. Hij gebruikt metaforen.

In feite, toen ik een jongeman was en ik het romantische Hooglied van Salomo probeerde te lezen was ik tamelijk teleurgesteld. Zonder enige referentie in mijn ervaring, begreep ik echt niet waar Salomo het over had. Salomo’s doelgroep waren de ingewijden. Dit is een kernpunt. Geschreven verslagen, vooral zulke kunstzinnige en smaakvol beschreven verslagen als we in de bijbel aantreffen, houden elke onschuld in tact. En die zg. ‘verhullende vroomheid’ van sommige dominees wil ook niet anders, dan dat we zo met Gods woord omgaan. De waarheid wordt wel vermeld, maar de lezer wordt niet verleid door lustopwekkende afbeeldingen. God, zo staat het in Jacobus, “brengt niemand in verleiding.” De onschuld wordt beschermd, terwijl de waarheid recht gedaan wordt. Frank Gabelein zegt ergens heel krachtig:

“Wat moeten we aan met de erotische passages in de bijbel?” Op deze vraag die vaak gesteld wordt door verdedigers van moreel verwerpelijke literatuur, kunnen we slechts dit antwoord geven, dat de poging om de terughoudende manier, waarop de schrift spreekt over seks of de mooie verbeelding van het Hooglied van Salomo gelijk te stellen aan de Tropic of Cancer of welk ander verfoeilijke novelle puur een doekje voor het bloeden is voor hen die de bijbel willen misbruiken.

Schaeffer is een fervente aanhanger van de geschriften van Neil Postman over televisie. Misschien heeft hij de volgende doordachte passage uit Postmans voortreffelijke boek The Disappearance of Childhood over het hoofd gezien:

Net als de uitvinding van het alfabet en de boekdrukkunst opent de televisie nieuwe kansen en maakt openbaar wat voorheen onder de dekmantel bleef. Maar anders dan bij schrijven en drukken, laat de televisie ons geen ruimte om dingen toe te dekken. De grote paradox in de literatuur is dat ze enerzijds geheimen openbaart, maar anderzijds gelijktijdig een barrière opwerpt voor de toegankelijkheid ervan. Men moet gekwalificeerd zijn om de diepere mysteries te begrijpen van de gedrukte pagina’s door zich te onderwerpen aan de strenge regels van een schoolse educatie. Men maakt slecht langzaam vorderingen, geleidelijk, zelfs moeizaam, naar mate de capaciteit voor zelfrestrictie en begrijpend denken toeneemt en zich ontwikkelt. Ik herinner me levendig dat men mij op dertienjarige leftijd vertelde over een boek, dat Henry Millers Tropic of Cancer heette, en dat ten zeerste werd aangeraden voor iedereen die de geheimen van de seksualiteit wilde leren kennen. Maar de problemen om het in handen te krijgen waren reuzengroot. Allereerst was het moeilijk te vinden. Ten tweede kostte het geld. En dan moest het ook nog gelezen worden. Veel ervan was onbegrijpelijk voor mij en zelfs de speciale passages waar mijn aandacht op gevestigd werd door een voorgaande lezer die de interessantste delen had onderstreept vereisten van mij een verbeeldingskracht die ik niet bezat.

Daartegenover staat dat televisie een zeer toegankelijk medium is, waaraan geen physieke, economische, verstandelijke of imaginaire verbeeldings restricties verbonden zijn. De zesjarige en de zestigjarige zijn beide gekwalicificeerd om te beleven wat de televisie ons heeft te bieden. Televisie in deze zin is een medium, dat allen gelijkelijk laat consumeren, en dat zodoende de gesproken taal te boven gaat. Want bij het spreken kunnen we nog altijd fluisteren, zodat de kinderen het niet horen. Of we kunnen woorden gebruiken die zij nog niet begrijpen. Maar televisie kan niet fluisteren en de beelden zijn zowel concreet als zelfverklarend. Kinderen zien alles wat verbeeld wordt.

Het is duidelijk dat bedachtzame mensen, zelfs niet-christenen zoals Postman, vinden, dat onschuld gekoesterd moet worden in plaats van visueel misbruikt.

Hoewel Schaeffer een zowat grenzenloze uitstalling van seksuele verbeelding voorstaat, zolang het maar gebeurt op een artistiek verantwoorde manier, mag men van iemand die door de bijbel moreel gevormd is verwachten dat hij bij deze opvatting grote bedenkingen heeft. Zijn eigen desastreuze film Wired to Kill, vermeed zorgvuldig het lichaam van de jonge heroïneverslaafde vrouw te tonen, zelfs als de slechterik haar aan het plafond ophangt, kwetsbaar voor elk soort aanranding. Maar weinig X geclassificeerde films in het genre van Wired to Kill zou deze uitgelezen kans hebben willen missen om bloot te laten zien. Hiervoor verdient Schaeffer een complimentje.

Naakt in de kunst

In Schaeffers hoofdstuk “Naked Again” toont hij zich een voorstander van naakt in de kunst door te wijzen op de schilder- en beeldhouwkunst in plaats van zijn bezigheid: de filmwereld. Wederom legt hij de nadruk op het feit dat de bijbel over veel naakt schrijft. Hij vermeldt zelfs Noach die naakt in zijn tent lag en bekeken werd door zijn jongste zoon; maar hij schijnt de vloek vergeten te zijn, die volgde op dat “kijken en doorvertellen.” En ook vergeet Schaeffer de bijzondere zorgvuldigheid van Sem en Jafet, om niet naar hun vader te kijken. Misschien toonden deze zoons toen al de ‘middelmatige plasticmoraal van vrome wettische fundamentalisten.’ Je kunt ook zeggen, dat de houding van een rechtvaardige in welke generatie ook is om andermans schaamte te bedekken en niet om die te fotograferen.

Schaeffer doet een beroep op de kerkgeschiedenis bij zijn verdediging van naakt in de kunst. Hij schildert Christenen wel erg negatief af als mensen die morele problemen benaderen ‘gewapend met hun eigen opvattingen over de Schrift en hun miezerige gewetentjes.’

Toch is een beroep op de kerkgeschiedenis niet helemaal onterecht. Want het is zeker waar, dat sommige kerkmensen in de loop der jaren het naakt in de schilder- en beeldhouwkunst acceptabel vonden om bepaalde ideeën naar voren te brengen. Schaeffer somt in zijn boek een paar van die ideeën op. Maar aangezien het onderwerp waar het nu over gaat film en drama is, moeten we ons afvragen of een naakt op een schilderij hetzelfde is als een ontklede acteur op het toneel of in een film.

Mij lijkt het dat die twee verbeeldingen van naakt nogal van elkaar verschillen. Voor de kijker is fotografische realiteit realiteit. De afgebeelde persoon is een echte persoon, niet een representatie van een persoon. De schaamteloosheid van zo’n uitstalling van het lichaam is overduidelijk. Een geschilderd naakt kan gewoon een uiting van de verbeelding zijn. De grote artiest Rafael schreef: ‘Om schoonheid te schilderijen moet ik veel schoonheden zien, maar aangezien er een gebrek is aan mooie vrouwen, neem ik een bepaald voorstelling uit mijn gedachten.’ Ik weet niet zeker of de geestelijke activiteit van Rafael zijn ziel veel goed deed, maar het bewerkt wel een scheiding tussen zijn kunst en de werkelijkheid.

Nogmaals, in Schaeffers hoofdstuk over naakt, noemt hij niet film of toneel. Toch stelt hij later dat de argumenten over schilderkunst ook voor film gelden. Schaefer noemt een aantal van zijn favoriete films. We kunnen ons nauwelijks voorstellen dat er ook maar enig kerkmens (of in dit geval kunstenaar) uit de Renaissancetijd zich te buiten ging aan het soort seksuele zaken zoals gebracht worden in voor Schaeffer zo aantrekkelijke films, zoals in Fatal Attraction, The Terminator, Blade Runner, of All That Jazz. Schaeffer heeft het over films zoals Fatal Attraction, een ludieke film over een getrouwde man die met een slagersmes neergestoken wordt door een ‘vrouwtje voor een nacht’ en beweert dat het een film is om de familieband in het gezin te bevorderen “als er al zoiets bestaat.” Dit is typisch zo’n morele fout die vroegere schrijvers over film en moraal vermeden, maar die vandaag de dag normaal wordt gevonden – alles kan als je ergens in het verhaal maar een ‘ik word ergens van bevrijd’ aspect inbouwt. Dat is gewoon een oude truc. .

Schaeffer claimt dat The Terminator “eerlijk en oprecht pro-life is in de dingen waar hij voor staat.” Je kunt je afvragen of de meerderheid van de stelletjes die deze film zagen voortaan pro-life werden, of dat ze misschien opgewonden werden door te kijken naar de twee filmsterren die naakt waren en seks bedreven op een groot doek. Je kunt hooguit speculeren of ze tijdens hun ritje terug naar huis hoogstaande morele filosofische discussies voerden of dat ze ergens op een afgelegen parkeerplaats belandden.

Blade Runner is een klassiek voorbeeld van naaktheid die toegevoegd werd louter en alleen om het prikkelend effect. Het is een schoolvoorbeeld van nietszeggendheid, terwijl borsten worden ontbloot ontstaat er een belangrijke dialoog onder zorgvuldig uitgekiende en discrete camerastandjes. Dit is echt typisch voor films, die gemaakt worden voor de televisie, men geeft er ergens wel een draai aan.

All That Jazz beschrijft de ondergang van een gedegenereerde theaterman. Treurig genoeg, worden de actrices schaamteloos misbruikt, op volstrekt onnodige manier, alleen maar om het doel te dienen het publiek seksueel te bevredigen. De film staat bol van wellustige naaktscènes. Deze film, ofschoon van hoge productiekwaliteit, voldoet volgens elke maatschappelijke standaard aan de definitie ‘pornografisch’. Zoals in het schilderij van de Rode Maagd, waar men de borst van de maitresse van de koning kan zien, ontkleedt All That Jazz onder andere de beeldschone danseres Ann Rainking. De vraag is: behoren Christenmannen er voor kiezen om dit te zien? Of kunnen ze beter uit respect voor Ann Reinking besluiten van niet?

Persoonlijk zou ik niks gemist hebben als ik deze films niet had gezien. Ik weet zeker, dat er niemand is, die zich tekort doet als hij die films gemist heeft. Elke positieve deugd die er mogelijk in voorkomt wordt ergens anders beter in vertolkt met veel minder wellustige elementen. Als Holywood deze verhalen wil opdienen aan nette mensen, laat ze het dan doen op een fatsoenlijke manier. Dat is al jaren een beproefd recept gebleken, zelfs voor niet-christenen. Het is een treurige dag als christen artiesten Gods volk beschuldigen in de fout te zijn gegaan door een basis standaard op te houden van algemeen fatsoen.

Als christenartiesten zoals Shaeffer slechts de fijngevoeligheid hadden van werkelijk grote talenten zoals Hermes Pan, de briljante choreograaf van Fred Astaire en veel van de beste musicals die ooit gemaakt werden. Hij vertelde in een interview dat hij en Fred het best op een akkoordje hadden kunnen gooien met de recensenten onder het oude studio systeem, maar, zei hij, dat vertikten ze. Geen van deze mannen wilden ooit iemand kwetsen die naar hun optreden kwam kijken. Het zou hen pijn gedaan hebben om mensen voor het hoofd te stoten. Is Astaire nu als artiest in aanzien gedaald, omdat hij rekening hield met de morele gevoeligheden van zijn publiek? Ik denk het niet. In tegendeel, wie heeft er ooit zoveel gedaan om de danskunst op het doek te verheffen, als hij in zijn dagen?

Ik geloof niet, dat ik er naast zit met de bewering, dat naaktscènes de moraal ondermijnen. Dit idee komt rechtstreeks uit de denkwereld van hen die de morele orde willen ondergraven. Amos Vogel, de grondlegger en directeur van het New York Film Festival en het Lincoln Center Film Departement schreef een boek genaamd Film as a Subversive Art. Dit gaat voor een groot deel over hoe film een enorme kracht is geweest om religie en patriottisme te ondermijnen. Hij beschrijft de pro’s van het laten zien van zaken, die eens als niet netjes werden afgeschilderd.

De aanval op het visuele taboe en de eliminatie ervan door openlijk alles te laten zien is ten diepste subversief want het gaat in tegen de heersende moraal en religie en in feite tegen wet en orde zelf. Het stelt vraagtekens bij het concept van eeuwige waarden en onthult wreed hun historiciteit. Het proclameert de waarden van sensualiteit en lust als legitieme menselijke voorrechten. Het verkondigt, dat wat de autoriteit van de staat ziet als gevaarlijk, best goed voor de mensen kan zijn. Het brengt geboorte en dood, onze eerste en laatste mysteries, binnen de arena van menselijke rede en vervlakt het begrip daarvan. Het is een voedingsbodem voor rationele houdingen die fundamenteel in conflict zijn met allerlei verouderd bijgeloof. Het ontmystificeert leven, organen en afscheidingen. Het duldt niet dat de mens als zondaar wordt bestempeld, maar accepteert hem in al zijn doen en laten.

Als Vogel gelijk heeft, dan zijn Schaeffer en allen die het met hem eens zijn, deel van dit subversieve proces. Ik zal nooit beweren dat ze die bedoeling hadden, maar hun onjuiste opvattingen van de moraal in tegenstelling met de zuivere leer van de bijbel, hebben talloze Christenen overgehaald tot het kamp van hen die onze eeuwige waarden willen vernietigen. De wereld weet wat ze ons aandoen. Weten wij het ook?

Schaeffer houdt ons een verkeerde keuze voor tussen ‘namaakparels’ (dat is zijn term voor tweederangs Christelijke kunst) en kunst die erfelijk belast is door wereldse sensualiteit en vulgariteit. Als dit de enige keuzes waren, dan zou de kerk beter de tweederangs Christelijke kunst kunnen verkiezen of zich helemaal afzijdig houden van kunst. Misschien is derde keuze nog beter, een keuze die duidelijk en klaar wordt gebracht in de Gouden Eeuw van Hollywood. Het is zeer goed mogelijk om kwaliteitskunst, die er niet op uit is om de spelers of het publiek moreel te beschadigen, te creëren. Dat is al eerder gedaan. Ofschoon naakt een geaccepteerd iets is in de schilderkunst, is het procentueel minder algemeen dan men zou denken vergeleken met alle schilderijen die ontstaan zijn in de voorgaande eeuwen. En in de filmwereld, Hollywood heeft bewezen dat grote kunst- de hoogste cineastische kunst—geen naakt of gevloek nodig heeft om briljant te zijn. Ik geloof dat we deze derde weg moeten bewandelen voor een rijk leven en een betere maatschappij.

Als Vogel gelijk heeft, dan maken Schaeffer en zij die er net zo over denken deel uit van dit subversieve proces. Ik zou nooit geloven dat deze mensen daar moedwillig deel van uitmaken, maar hun verkeerde ideeën over moraal, in tegenstelling tot de heldere leer van de bijbel, hebben ontelbare Christenen het kamp binnen geleid dat een aanval doet op eeuwigheidswaarden. De wereld weet best waar men mee bezig is. Maar hebben wij er wel enig benul van?

Schaeffer heeft een valse keuze gecreëerd tussen kitsch (dat is zijn term voor tweederangs christelijke kunst) en kunst die is besmet door wereldlijke sensualiteit en vulgariteit. Als dat die enige keuzemogelijkheden waren, dan zou de kerk tweederangs christelijke kunst moeten verkiezen of de kunst helemaal links laten liggen. Misschien is er toch nog een betere derde keus, kunst die zijn sporen heeft achtergelaten in de Gouden Eeuw van Hollywood.  Kwaliteitskunst die er niet op uit is om de acteurs of de toeschouwers moreel geweld aan te doen is mogelijk. Het is er al. Ofschoon het naakt algemeen voorkomt bij de schilderkunst, is het in feite minder algemeen dan men wel zou denken vergeleken bij de talloze prachtige schilderijen die er door vele eeuwen zijn geproduceerd. En in de film is er in Hollywood bewezen dat kunst met een grote K – de hoogste filmische kunstvorm geen bloot noch schunnige taal nodig heeft om briljant succesvol te zijn. Ik geloof dat we deze derde weg moeten bewandelen voor een rijker leven en een betere maatschappij.

Auteur: Wayne Wilson - met toestemming overgenomen uit zijn boek: Worldly Amusement: Restoring the Lordship of Christ to Our Entertainment Choices (Enumclaw, WA: Winepress Publishing, 1999), 297 pp.

Copyright © 2001, Films for Christ, alle rechten voorbehouden- behal;ve als aangegeven op bijgaande “Usage and Copyright” bladzijde die gebruikers van ChristianAnswers.Net het recht verleent om deze bladzijde te gebruiken voor thuis, persoonlijk getuigenis, kerken en scholen.

ChristianAnswers.Net
Christian Answers Network
PO Box 577
Frankfort KY 40602